W ramach wygranej w Fundacji Varsaviana, nasz kolega Jacek J. wymarzył sobie jako nagrodę – rowerowy spacer z opowieścią o człowieku orkiestrze – Mariuszu Zaruskim (1867 – 1941 r.).
Spacer był długi, trwał prawie 5 godziny. Spacer składał się z sześciu części, a każda z nich przygotowana została przez innego przewodnika warszawskiego:
1 część – Pani Katarzyna Wójcik – wstęp
Rajd rozpoczęliśmy przy pamiątkowej tablicy zawieszonej na budynku przy ul. Krasińskiego 5 na Żoliborzu. Jest to dom, w którym Zaruski mieszkał ze swoją żoną Izabelą Kietlińską, która marzyła aby w tym domu stworzyć Muzeum Morskie poświęcone mężowi. Jednak nie doszło niestety do realizacji jej marzeń. Zmarła bezdzietnie w 1971 r.
2 część – Pani Agnieszka Wójtowicz – młodość
Przystanek „młodość” mieścił się w parku im. Stefana Żeromskiego pod fontanną – rzeźbą „Alina – dziewczyna z dzbanem” (symbolem Żoliborza) dłuta Henryka Kuny. Cztery elementy kojarzące się z Zaruskim w tym miejscu, to:
– fontanna (Alina-wielka miłość Zaruskiego),
– plac zabaw (gdyż miał dobry kontakt z harcerzami),
– elementy wodne parku (miłość Zaruskiego do morza, studia w Odessie),
– forty (dawne fortyfikacje rosyjskie z XIX wieku (Fort Siergieja Cytadeli Warszawskiej zw. Sokolnickiego).
3 część – Pani Jolanta Chocicka – nauka
Pani przewodnik czekała na jesiennym dywanie z liści obok fortu sokolnickiego należącego do fortyfikacji Cytadeli Warszawskiej, nazwanej jeszcze w trakcie budowy Cytadelą Aleksandrowską. Na terenie cytadeli znajduje się słynny X Pawilon wykorzystywany przez władze jako więzienie. Wśród przetrzymywanych tam osób były tak wybitne postaci polskiej historii jak Romuald Traugutt, Józef Piłsudski, Roman Dmowski, ks. Piotr Ściegienny, Stefan Okrzeja a także Gałecki (Adam Strug), z którym Zaruski spotkał się w 1894 r. na zesłaniu za działalność patriotyczną do Archangielska. Opowieść o zesłaniu na Sybir okraszona została rysunkami Aleksandra Sochaczewskiego, który uwiecznił na swych szkicach fragmenty życia zesłańców. W Archangielsku Zaruski ukończył Szkołę Morską z tytułem Szturmana Żeglugi Wielkiej i mimo uwięzienia, dostał pozwolenie pod słowem honoru, na odbywanie podróży. Po powrocie z Syberii zatrzymał się na dwa lata w Odessie. Ożenił się expresowo z Izabelą Kietlińską. Potem pojechał do Krakowa (1901–1906), gdzie ukończył malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych i z powodu złego stanu zdrowia żony przeniósł się (1907) do Zakopanego, w którym zajął się tematyką bezpieczeństwa w górach.
4 część Pan Przemysław Wrzosek – góry
Pan Przemysław czekał na nas obok Kawiarni Kafka przy ul. Oboźnej mając w tle mural pt. „Tor Kolarski Dynasy”, wykonany przez grupę MAKE IT SIMPLE. Dynasy to fragment warszawskiego Śródmieścia na pograniczu Powiśla przy skarpie wiślanej. Były to kiedyś tereny Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów. Jednym z budynków była rotunda, w której wystawiono wielką Panoramę Tatr.
Mieszkając w Zakopanem, Zaruski prowadził ze swą żoną pensjonat „Krywań”. Jednak jego główną działalnością było wytyczanie szlaków w Tatrach, szkolenie przewodników i praca w TOPR. Jako znany działacz i publicysta „promował” Zakopane, i jazdę na nartach. W 1907 zjechał na nartach z Koziego Wierchu, a w 1911 z Kościelca. Zaruski napisał szereg wierszy i opowiadań taternickich „Na bezdrożach tatrzańskich (1923)”, a także opowiadania żeglarskie, np. Wśród wichrów i fal (1935). Miał duszę romantyka co objawiało się tłumaczeniem
5 część Pan Dariusz Zielonka – wojsko
Pod pomnikiem Piłsudskiego przy Belwederze wysłuchaliśmy opowieści o zasługach militarnych Mariusza Zaruskiego. Służył w 1 Pułku Ułanów. Dzięki jego wielkim zdolnościom organizatorskim powierzono mu zadanie sformowania 11. Pułku Ułanów i objęcia nad nim dowództwa. Odznaczony został Virtuti Militari V klasy (podczas walk o Wilno wsławił się brawurowo dokonanym atakiem na dworzec kolejowy) oraz kilkakrotnie Krzyżem Walecznych. Karierę wojskową zakończył jako generał brygady i adiutant prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w latach 1923–1925.
6 cześć Pani Maria Kuzak – morze
Ostatnia część spaceru odbyła się na brzegu rzeki Wisły, przy porcie Czerniakowskim, gdyż niebagatelną rolę w jego życiu zawsze odgrywały związki z morzem. Dążył do realizowania praktycznego morskiego wychowania młodego pokolenia. Uważał, że „w twardym trudzie żeglarskim hartują się charaktery”. Objął w 1935 funkcję kapitana na szkunerze „Harcerz” nazwanym później „Zawisza Czarny”. Ostatni rejs na „Zawiszy Czarnym” Zaruski ukończył w 1939 roku. Zmarł w 1941 aresztowany we Lwowie przez NKWD.
